Đức Mẹ Đen của Częstochowa (tiếng Ba Lan: Czarna Madonna hoặc Matka Boska Częstochowska, tiếng Latinh: Imago thaumaturga Beatae Virginis Mariae Immaculatae Conceptae, in Claro Monte) còn được gọi là Đức Mẹ Częstochowa, là một linh ảnh Đức Trinh Nữ Maria được tôn kính và đặt tại Tu viện Jasna Góra ở Częstochowa, Ba Lan.
Sử gia Theodore Lector (Theodorus Lector là một sử gia sống ở Constantinople trong đầu thế kỷ thứ sáu. Ông đã viết tác phẩm lịch sử tập hợp các nguồn liên quan đến những sự kiện bắt đầu từ năm 313 dưới triều đại Theodosius II của Constantine cho đến năm 439) có nhắc đến sự hiện hữu của Thánh ảnh Hodegetria trong một Nhà thờ ở Cosntantinople (nay là Istanbul) trước năm 450.
Hodegetria thuộc loại tranh vẽ "Odigitria" (nguyên ngữ Hy Lạp có nghĩa là "Đấng chỉ bảo và dẫn đường", trong Kinh Cầu Đức Bà có câu: "Đức Bà là Đấng chỉ bảo đàng lành" có lẽ bắt nguồn từ Thánh ảnh này) và để chỉ Thánh Mẫu ảnh nửa người Rất Thánh Đức Trinh Nữ Maria do Thánh Luca vẽ trên gỗ.
Tranh gỗ có kích thước 122.2cm x 82.2cm x 3.5cm, cho thấy ảnh họa Đức Trinh Nữ hiện thân nửa người, đang ẵm Chúa Giêsu trên tay, tay phải đang để lên ngực hướng về Chúa Giêsu và tay trái đang ẵm Chúa Con.
Sắc mặt của Đức Trinh Nữ nổi bật hẳn lên mà bất cứ ai chiêm ngắm tranh đều say đắm theo ánh nhìn của Đức Maria, mọi người chiêm ngắm Đức Maria và Người nhìn lại họ. Chúa Hài Đồng cũng đăm đăm ánh nhìn dân chúng hành hương nhưng với thái độ nghiêm nghị hơn.
Cả hai sắc mặt đều có nét trầm tư và trang nghiêm tạo cho tranh vẽ thêm phần linh động. Có hai vết thương song song cắt ngang qua vết thương thứ ba bên má phải của Đức Trinh Nữ. Cổ của Mẹ cho thấy có tới sáu vết thương, hai trong số đó có thể trông thấy rõ, trong khi bốn vết thương kia vừa đủ rõ để có thể thấy. Tay trái của Đức Trinh Nữ để nơi ngực chỉ về phía Chúa Con như có ý mời gọi mọi người hãy tôn nhận Con của Mẹ là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống.
Trong khi đó, Chúa Giêsu trong hình hài của một đứa trẻ mặc một chiếc áo chùng màu đỏ tươi, tay phải hướng về phía người chiêm ngắm trong phước lành, còn tay trái cầm cuốn Phúc Âm. Ngài an tọa trên vòng tay trái của Mẹ, tựa như một chiếc ngai để ngự tạm thời.
Áo choàng và trang phục của Đức Trinh Nữ có đính kèm hoa huệ, biểu tượng thuộc gia đình hoàng gia Hungary. Độ sáng nơi trang phục có nét tương phản với màu sắc đen tối trên gương mặt của các Ngài. Cả hai Mẹ Con Chúa Giêsu đều có vầng hào quang trên đầu, trên trán Đức Maria có in hình một ngôi sao sáu cánh.
Trên gương mặt và tay của Đức Bà có màu đen của bồ hóng khói, có lẽ vì vậy mà Thánh ảnh có tên gọi khác dễ thương nữa là "Đức Trinh Nữ Đen", một kiểu nói có ý nhắc nhớ chúng ta liên tưởng tới câu Thánh Kinh chép trong Sách Diệu Ca, "Da tôi đen nhưng nhan sắc mặn mà... xin đừng để ý da tôi sạm nám, vì mặt trời nắng rám da tôi" (Dc 1:5-6)
Mặt khác, Ảnh niệm còn nhắc nhớ cho Giáo hữu biết rằng Chúa Giêsu chính là Con Người trưởng thành trọn vẹn trong Thiên Tính của Người. Sự sùng kính Đức Bà ở Czestochow tập trung vào Chân Dung Ảnh Rất Thánh Đức Bà được vẽ trên gỗ này.
Trải qua bao thời gian, có lẽ một trong số những nơi bảo toàn và cất giấu Thánh ảnh có tình trạng không tốt, hơn nữa do phải trực tiếp hứng chịu biết bao nhiêu là bàn tay sờ vào và hằng triệu ngọn nến thắp lên khẩn nguyện cùng Đức Bà, thành ra Thánh ảnh đã bị nám khói đen.
Thánh ảnh hiện thời được dát "Oklad" bọc thép, chỉ để hở Thánh Nhan và Tay của Hai Đấng ra thôi, để bảo toàn Thánh ảnh khỏi bị sờ hôn và bị bồ hóng khói của nến và đèn chầu tích tụ. Thế nhưng trải qua hàng bao trăm năm, Thánh ảnh bị bồ hóng khói ngày càng đen kịt hơn. Tên gọi "Đức Bà Đen Czestochowa” cũng từ đó mà ra.
Năm 1430, những kẻ định đánh cắp Thánh Ảnh thuôc phái lạc giáo Huss, nhưng vì không thành nên đã tấn công tàn phá đền Thánh. Một trong những tên đồng bọn Hus đã phỉ báng và xúc phạm Thánh ảnh với ba nhát kiếm của hắn, chém ngay lên má bên phải của Rất Thánh Đức Bà. Nhưng khi Hus vừa chém xong nhát kiếm sau cùng, thì liền lăn kềnh ra quằn quại chết giấc.
Còn vết thương ở cổ Đức Bà là do thổ quân Hồi Tartar trong lúc tấn công và bao vây lâu đài thành Belz thì một trong những mũi tên của họ đã bắn xuyên qua cửa sổ Nhà nguyện rồi đâm phập vào ngay cổ chân dung ảnh.
Hai vết chém dài cắt ngang vết chém thứ ba trên má phải của Đức Trinh Nữ, cùng với những vết gươm chém xuống tới tận cổ trước đó luôn luôn tái xuất hiện, cho dù có cố gắng hồi phục Thánh ảnh mấy đi nữa, nhưng các vết thương đó vẫn tái xuất hiện y như cũ.
Mùa đông năm 1655 trong Chiến tranh phương bắc lần thứ hai, khi cuộc xâm lược của Thụy Điển nhằm vào khối thịnh vượng chung Ba Lan - Litva. Lúc đó, người Thụy Điển đang cố đánh chiếm tu viện Jasna Góra ở Częstochowa, bảy mươi tu sĩ và 180 binh sĩ - những người này chủ yếu đến từ giới quý tộc Szlachta đã cầm chân 4.000 quân Thụy Điển trong 40 ngày để bảo vệ linh ảnh, điều này đã góp phần xoay chuyển cục diện chiến tranh. Để ghi ơn, vua John II Casimir Vasa đã ban hành Lời thề Lwów, trong đó tôn nhận Đức Mẹ Czestochowa làm Nữ Vương Ba Lan và đặt đất nước dưới sự bảo bọc của Mẹ, tại nhà thờ lớn Lwów, vào ngày 1 tháng 4 năm 1656. Từ sự kiện này, đã thúc đẩy đại chúng thêm lòng sùng kính Đức Bà Czestochowa lớn lao hơn nữa.
Thánh ảnh Hodegetria trải qua bao năm tháng biến loạn và đã được tô sửa lại nhiều lần, nên thời gian gần đây ảnh có nhiều mảnh bị nứt vỡ hơn so với tình trạng nguyên thủy (thời trung cổ).
Đức Giáo Hoàng Clêmentê XI đã công nhận vô số phép lạ thể hiện qua Thánh ảnh và chính thức làm lễ đội triều thiên cho Thánh Ảnh Đức Bà Đen vào năm 1717, nhưng đến năm 1909 thì bị đánh cắp mất. Đức Giáo Hoàng Piô X đã thay thế một vương miện khác nạm ngọc dát vàng cho Thánh Ảnh.
Ngày nay, Częstochowa được coi là vùng đất thiêng của Ba Lan, đón nhiều đoàn hành hương gồm nhiều tín đồ Công giáo Ba Lan đến đây viếng thăm và cầu nguyện với Đức Bà Czestochowa.
Bài: Sưu tầm & biên tập
